A?a??da, kamuya ait malvarl???n?n siyasi partiler ve adaylar lehine seçimlerde kullan?lmas?na ili?kin kurallar, yasaklar ve cezalar yer almaktad?r. Bunlar?n yeterli olup olmad??? ayr? tart??ma konusu olmakla birlikte, herkes taraf?ndan uyulmas? ve uymayanlar hakk?nda öngörülen yapt?r?mlar?n tatbik edilmesi gerekti?i tart??mas?zd?r. En önemli sorun da; 298 Seçimlerin Temel Hükümleri ve Seçmen Kütükleri Hakk?nda Kanun’un “Dava süresi” ba?l?kl? 180. Maddesinin ilk cümlesinde yer alan, “Seçim suçlar?ndan do?an kamu davas?, seçimin bitti?i tarihten itibaren alt? ay içinde aç?lmad??? takdirde kovu?turma yap?lamaz.” hükmünden kaynaklanmaktad?r. Çünkü bu hükümde, bir seçim suçu ile ilgili soru?turman?n ba?lat?l?p kamu davas? a?amas?na geçilmesi için öngörülen süre alt? ayd?r.
TCK m.157’ye göre doland?r?c?l?k suçu; “Hileli davran??larla bir kimseyi aldat?p, onun veya ba?kas?n?n zarar?na olarak, ki?inin kendisine veya ba?kas?na yarar sa?lamas?d?r. Bu halde fail hakk?nda, bir y?ldan be? y?la kadar hapis cezas? ve be? bin güne kadar adli para cezas? uygulanacakt?r”. Doland?r?c?l?k suçunda fail; hileli davran??larla bir kimseyi aldat?p, iradesini esasl? ?ekilde hataya dü?ürüp, yapmayaca?? bir ?eyi yapt?rmak, vermeyece?i bir ?eyi verdirmek suretiyle onun veya ba?kas?n?n zarar?na olarak, kendisine veya ba?kas?na yarar sa?lama amac?n? ta??maktad?r. Bu bak?mdan doland?r?c?l?k suçu, ki?ilerin malvarl???na kar?? i?lenen bir suç olup, bu suçla korunan hukuki yarar ki?inin mülkiyet hakk?d?r. Bu nedenle; a?a??da özellikle 2313 say?l? Kanun m.23/5’de tan?mlanan kenevir ekimi, 3298 say?l? Kanun m.4 ve TCK m.188 kapsam?nda içtima ili?kisine de?inmekteyiz. Bu yaz?m?zda; 5271 say?l? Ceza Muhakemesi Kanunu’nun “Gizli soru?turmac? ve teknik araçlarla izleme” ba?l?kl? alt?nc? bölümünde yer alan, gizli soru?turmac? görevlendirmesini düzenleyen, m.139’da tan?mlanan ve görev alan? çizilen gizli soru?turmac?n?n ne oldu?unu, görevlendirilen ki?i taraf?ndan toplanan delillerin 28 Mart 2023 tarihinde, m.139’un 4. F?kras?na eklenen ek cümle ile hangi s?n?rlar çerçevesinde bu görevi yerine getirebilece?i ve elde etti?i delillerin hukuka ayk?r?l??? ele al?nm??t?r. 5237 say?l? Türk Ceza Kanunu’nun “Ceza Sorumlulu?unun Esaslar?” ba?l?kl? ikinci k?sm?n?n be?inci bölümünde yer alan “Zincirleme suç” ba?l?kl? 43.
Anayasa m.2’de hukuk devleti, m.9’da “kuvvetler ayr?l???” ilkesi, m.11’de Anayasan?n ba?lay?c?l??? ve üstünlü?ü, m.138/4’de de yarg? kararlar?na herkesin uymak zorunda oldu?u aç?kça ifade edilmi?tir. Tüm bu ilke, esas ve hükümler; hukuk güvenli?i hakk? ba?ta olmak üzere, “e?itlik” ve “adalet” ilkelerinin de güvencesini olu?turur. Bununla birlikte; pratikte yarg? kararlar?n?n, özellikle Anayasa Mahkemesi ve idari yarg? kararlar?n?n infaz?nda sorunlar ya?and??? ve baz? yasa de?i?iklikleri ile yarg? kararlar?n?n a??ld??? görülmektedir. Bu yaz?m?zda; ?üpheli, san?k, tan?k, ma?dur, ?ikayetçi ve bilirki?inin, hakim, mahkeme veya cumhuriyet savc?l??? taraf?ndan nas?l ça?r?laca?? ve dinlenece?i incelenecek, son olarak uygulamada baz? güncel sorunlara ayr? ba?l?k alt?nda yer verilecektir. Ba?larken tarihten bir not;Tarihte bilinen iddianamelerden birisi, Maximilien Robespierre’nin 1793 y?l?nda Fransa Kral? 16. Robespierre, Kral?n idam?n? kamu yarar?na bir önlem ve ulusal yazg?n?n bir gere?i ve özgürlük giri?imi olarak niteledi?inden, okudu?u iddianameye göre yarg?lanmas?n? ve avukatlar taraf?ndan savunulmas?n? istemedi. Fransa’n?n ve Frans?z Milletinin iyili?i için, bu zor yol tercih edilmeli idi. Sonuçta Robespierre’nin istedi?i oldu ve Kral, kendisini suçlayan iddianameye kar?? yarg?lanmadan ve savunmas?n? yapamadan öldürüldü. Ne var ki; Fransa’n?n ve Frans?z Milletinin iyili?i için bunu isteyen Robespierre de bir sene sonra ayn? ak?bete u?ramaktan, kendisini savunamadan ve yarg?lanmadan giyotinle idam edilmekten kurtulamad?. Yarg? Paketiyle, çe?itli kanunlarda önemli de?i?iklikler yap?lmas? amaçlanmaktad?r. Bu çal??mada; özellikle say?l? 6100 say?l? Hukuk Muhakemeleri Kanunu, 2004 say?l? ?cra ?flas Kanunu, 6102 say?l? Ticaret Kanunu, 7036 say?l? ?? Mahkemeleri Kanunu ve 6325 say?l? Arabuluculuk Kanunu’nda yap?lan önemli de?i?iklilerin belirtilmesi ve baz? sorunlu konular?n ortaya koyulmas? amaçlanm??t?r.
Bu ça?r?da, ço?unluk sa?lanamamas? sebebiyle toplant? yap?lamazsa, ikinci toplant?n?n hangi gün, saat ve yerde yap?laca?? da belirtilir. ?lk toplant? ile ikinci toplant? aras?ndaki süre yedi günden az, altm?? günden fazla olamaz. ?ube kurulu? bildirimi ve eklerinin mevzuata uygunlu?u, kurulu? bildirimleri için verilen al?nd? belgelerinin düzenlendi?i tarihten itibaren altm?? gün içinde mülki idare amiri taraf?ndan bizzat veya sivil toplumla ili?kiler birimlerine yetki verilmek suretiyle incelenir. Avukat?n, avukatl?k veya Türkiye Barolar Birli?i veya Baro organ?nda üstlendi?i görevinden do?an veya görevi s?ras?nda i?ledi?i iddia edilen suçlardan dolay?, soru?turma ve kovu?turma yap?lmas?, 1136 say?l? Avukatl?k Kanunu’nun 58 ila 60. Maddelerinde öngörülen özel usule tabi tutulmu? olup, Kanunun “suçüstü hali” ba?l?kl? 61. CMK m.231/6’n?n son cümlesine göre, “San???n kabul etmemesi halinde, hükmün aç?klanmas?n?n geri b?rak?lmas?na karar verilmez”. Görülece?i üzere san???n kabulü, HAGB’nin bir ön ?art? olarak kabul edilmi?tir. San???n iradesine de?er verilmi?, kabulü olmad??? sürece hak arama hürriyetinin ve savunma hakk?n?n korunmas? öngörülmü?tür. San???n HAGB’yi kabul edip etmedi?ine dair beyan, san??a s?k? s?k?ya ba?l? bir hak olarak düzenlenmi?tir. CMK m.231/6’n?n son cümlesi dar, yani lafzi yorumla incelendi?inde; yaln?zca “san?k” kavram?na yer verildi?i, HAGB’yi kabul noktas?nda ba?ka bir süjeden bahsedilmedi?i, bu sebeple HAGB’nin kabulü ile ilgili ba?ka bir süjeden elde edilen irade beyan?n?n san??? ba?lamayaca?? ileri sürülebilir. Bu noktada avukat, yani müdafiin hukuki durumunu iyi tespit etmek gerekir. Gönül kimsenin tutuklanmamas?n?, tutuklanm??sa da bir an önce tahliye edilmesini ve tutuklu yarg?lamas?n?n makul sürede tamamlanmas?n? ister.
Yevmiye defteri maddelerinde yap?lan yanl??lar ancak muhasebe kurallar?na göre düzeltilebilir. Di?er defter ve kay?tlara rakam ve yaz?lar yanl?? yaz?ld??? takdirde düzeltmeler ancak yanl?? rakam ve yaz? okunacak ?ekilde çizilmek, üst veya yan taraf?na veya ilgili bulundu?u hesaba do?rusu yaz?lmak suretiyle yap?labilir. Yanl?? rakam ve yaz?n?n çizilmesi halinde, bu rakam ve yaz?y? çizen taraf?ndan paraflan?r. Bilanço esas?na geçen dernekler, üst üste iki hesap döneminde yukar?da belirtilen haddin alt?na dü?erlerse, takip eden y?ldan itibaren i?letme hesab? esas?na dönebilirler. Süre uzat?m? talebi, sürenin dolmas?ndan en az üç ay önce ve gerekçeli bir yaz? ile yap?l?r. Süre uzat?m?n?n de?erlendirilmesi ve sonuç için yukar?da belirtilen usul uygulan?r. Türkiye’de kurulan vak?flar amaçlar? do?rultusunda uluslararas? faaliyette bulunabilmek için (EK-5)’de belirtilen Türkiye’de Kurulu Vak?flar?n Yurtd???nda Faaliyette Bulunma ?zin Ba?vuru Formunu dört nüsha olarak merkezlerinin bulundu?u valili?e verirler. Büyük?ehir belediyesi s?n?rlar? içinde kalan ilçeler hariç di?er ilçelerdeki federasyon kurulu? i?lemlerinde istenen belgeler birer artt?r?larak verilir. Tüzü?ü incelemeden geçmemi? veya inceleme s?ras?nda belirlenen Kanuna ayk?r?l?klar? veya noksanl?klar? yap?lan tebligat üzerine süresi içinde gidermeyen derneklerin, ?ubesi aç?lamaz. Büyük?ehir belediyesi s?n?rlar? içinde kalan ilçeler hariç di?er ilçelerdeki ?ube kurulu? i?lemlerinde istenen belgeler birer artt?r?larak verilir. Maddesinde; esrar elde etmek (4 y?ldan 12 y?la kadar) veya kullanmak için (1 y?ldan 3 y?la kadar) kenevir ekmeye ili?kin ciddi hapis cezalar?n?n öngörüldü?ü görülmektedir.
Derneklerle ilgili istatistiki bilgiler sivil toplumla ili?kiler birimlerince düzenlenir. B) Bir dernek için Ba?kanl?k ve il birimlerindeki kütükler, ayn? numaralar? ta??r. Temsilcilikler için ayr?ca beyanname verilmez ancak, temsilciliklere ili?kin her türlü bilgiler dernek beyannamesinde gösterilir. Sand?k yönetim ve denetim kurullar?n?n as?l ve yedek üye say?s? üçten az olamaz. Okul öncesi e?itim, ilk ve orta ö?retim resmi ve özel okul binalar? ile özel e?itime muhtaç bireylerin devam ettikleri kurumlar ile lokal aç?lmas?na izin verilen yerlerin aralar?ndaki uzakl???n ölçümünde, bina ve tesislerin varsa bahçe kap?lar?, yoksa bina kap?lar?; kap?lar?n birden fazla olmas? durumunda ise en yak?n? esas al?n?r. Alkollü içki kullan?lmas?na izin verilen lokallerde içki servisi, ancak izin verilen lokal içinde yap?labilir. Lokalin etraf?nda, yol kenarlar?nda veya yaya kald?r?mlar?nda masa konularak veya ayakta içki servisi yap?lamaz. Ancak, dernek lokali olarak aç?lan yerin iç kap? giri?inin di?er ba??ms?z bölüm veya oda ve benzeri gibi bölümlerden ayr? olmas? ve bunlara aç?lan kap?lar?n?n bulunmamas? zorunludur. Dernek adlar?nda; Türk, Türkiye, Milli, Cumhuriyet, Atatürk, Mustafa Kemal, ?ehit, Gazi kelimeleri ile bunlar?n ba? ve sonlar?na getirilen eklerle olu?turulan kelimeler, ilgili bakanl?klar?n görü?ü al?nmak suretiyle Bakanl???n izni ile kullan?labilir. E) Sahip oldu?u mal varl???n?n ve y?ll?k gelirinin tüzü?ünde belirtilen amac? gerçekle?tirecek düzeyde olmas? gerekir.
Elektronik ortamda gönderilmesi mümkün olmayan veya sisteme yüklenemeyen beyanname ve bildirim ekleri, derne?in merkezinin bulundu?u yerin mülki idare amirli?ine elden verilir veya posta yoluyla taahhütlü olarak gönderilir. Bu ?ekilde yürütülen projelerin gerçekle?me durumu ve bu projeler için yap?lan harcamalar ilgili kamu kurum ve kurulu?u taraf?ndan denetlenebilece?i gibi, mülki idare amirleri taraf?ndan da denetlenebilir. Kamu kurum ve kurulu?lar? ile dernekler yürütecekleri ortak projelerde kendi kanunlar?nda aksine hüküm bulunmad??? hallerde, ortakl?k anla?mas? çerçevesinde, proje maliyetine sa?layacaklar? nakdi katk?lar? ortak bir hesapta bloke ederler. Kamu kurum ve kurulu?lar? projelere en fazla ayni veya nakdi yüzde elli katk?da bulunabilirler. Kamu kurum ve kurulu?lar? proje süresini geçmemek ?art?yla, ortak projeye arsa tahsisinde bulunabilir. Proje çerçevesinde yap?lacak harcamalar?n bir bankada aç?lacak ortak bir hesaptan yap?lmas?, harcamalar?n belgelendirilmesi ve bu belgelerin as?l suretlerinin dernekler ile ilgili kamu kurum ve kurulu?unda saklanmas? zorunludur.
Bu Kanunun yürürlü?e girdi?i tarihte kanunlar?nda radyo ve televizyon yay?n? yapabileceklerine ili?kin hüküm bulunan kamu kurum ve kurulu?lar?ndan Türkiye Radyo-Televizyon Kurumu taraf?ndan herhangi bir ücret al?nmaz. Türkiye Radyo-Televizyon Kurumu haricindeki kamu kurum ve kurulu?lar?na kanal, frekans veya multipleks kapaparibahis tahsisi yap?lmaz. (3) Yay?n?n herhangi bir ?ekilde soru?turma veya kovu?turma konusu yap?lmas? hâlinde, bu i?lemlerin sonuçland???n?n yetkili mercilerce ilgili medya hizmet sa?lay?c? kurulu?a yaz?l? olarak bildirilmesine kadar soru?turma veya kovu?turma konusu yay?n kayd?n?n saklanmas? zorunludur. (3) K?sa gösterimler, kayna??n? belirtmek suretiyle sadece haber programlar? içinde doksan saniyeyi geçmeyecek ?ekilde kullan?l?r ve iste?e ba?l? medya hizmetlerinde ise sadece ayn? program?n ayn? medya hizmet sa?lay?c? taraf?ndan banttan verilmesi durumunda uygulan?r. (2) Bir medya hizmet sa?lay?c? kurulu?un ayn? yay?n hizmetini uydu, kablo ve karasal gibi farkl? ortamlardan de?i?iklik yapmaks?z?n e? zamanl? olarak iletmesi yeniden iletim olarak kabul edilmez. Derneklerin denetimi s?ras?nda ortaya ç?kan ve çözümü uzmanl???, özel veya teknik bilgiyi gerektiren hallerde bilirki?inin görü?üne ba?vurulabilir. Kanunlarda bilirki?ilik hizmeti verebilece?i öngörülen kurumlar ile Bakanl???n, mülki idare amirliklerinin ve Dernekler Kanununa göre denetim ile görevlendirilenlerin talebi üzerine bilimsel ve teknik görü? bildiren kamu kurum ve kurulu?lar? bu Yönetmeli?in bilirki?ilik ile ilgili hükümleri kapsam? d???ndad?r.
Bunun d???nda bizce; bir çar??ya, pazara, bankan?n içine veya önüne veya soka?a bomba koyularak veya yerle?tirilerek, belirli bir ki?inin ölmesi veya yaralanmas? veya belirli olmayan say?da insan?n hayat?n? kaybetmesi veya yaralanmas? dü?ünülüp istenildi?inde, burada olas? kasttan de?il, “gayrimuayyen kast” ad? alt?nda gerçekle?en netice kadar TCK m.21/1’in tatbiki gündeme gelecektir. Ceza Muhakemesi Kanunu’nun “Yarg?tay Cumhuriyet Ba?savc?s?n?n itiraz yetkisi” ba?l?kl? 308. F?kras?na göre; “Yarg?tay ceza dairelerinden birinin karar?na kar?? Yarg?tay Cumhuriyet Ba?savc?s?, re?sen veya istem üzerine, ilam?n kendisine verildi?i tarihten itibaren otuz gün içinde Ceza Genel Kuruluna itiraz edebilir”. Hükmün gerekçesine göre; “Maddeye göre, Yarg?tay Cumhuriyet Ba?savc?s?, ceza dairelerinin kararlar?na kar?? ilam?n veya düzeltme istemine ili?kin (…) itiraz edebilecektir”. CMK m.308/1’de ve gerekçesinde; Ba?savc? itiraz?n?n onama kararlar?na kar?? m?, yoksa bozma kararlar?na kar?? m?, yoksa her ikisine de mi yap?laca?? yönünde bir tespit yap?lmam??t?r. Bu yaz?m?zda incelenecek olan hukuki sorun; ceza muhakemesi sürecinde kovu?turma a?amas?na geçildikten sonra duru?mada, suçun hukuki niteli?inin de?i?mesi sebebiyle 5271 say?l? Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 226. Maddesinde düzenlenen ek savunma hakk?n?n san?k taraf?ndan kullan?lmamas? halinde ceza davas?n?n sona erdirilip erdirilemeyece?ine ili?kindir. Maddelerinde düzenlenen hakimin yasakl?l??? ve davaya bakamayaca?? hallerden farkl? olarak hakimin reddi müessesesi yer almaktad?r. FETÖ/PDY’nin gizli haberle?me a?? olarak kabul edilen ve mahkumiyet kararlar?nda yegane veya belirleyici delil niteli?i ta??yan ByLock haberle?me sistemine dayal? mahkumiyet kararlar?na kar?? Anayasa Mahkemesi’ne yap?lan bireysel ba?vurular?n sonuçlar? ve özellikle gerekçeli kararlar? beklenmekte idi. Anayasa Mahkemesi Genel Kurulu, ByLock’a dayal? mahkumiyet kararlar?n?n hak ihlaline sebebiyet verdi?i iddias?yla yap?lan ba?vurular hakk?nda karar?n? verdi. Genel Kurul; Esra Saraç Arslan’?n ba?vurusu yönünden dürüst yarg?lanma hakk?n?n ihlaline, Özlem Y?ld?r?m’?n ba?vurusu hakk?nda ise aç?kça dayanaktan yoksunluk nedeniyle kabul edilemezlik karar? verdi.
Bu mallara kar?? i?lenen suçlar, dernek mallar?na kar?? i?lenmi? say?l?r ve sand?k mallar?na kar?? suç i?leyenler dernek mal?na kar?? suç i?leyenler gibi cezaland?r?l?r. Sand?k yönetim kurulu, dernek yönetim kurulunca verilecek yetkiye dayanarak, sand?kla ilgili konularda mahkemeler ve idare makamlar?nda sand??? temsil edebilir, sand??a izafeten her türlü hukuki tasarrufta bulunabilir. D) Karar?n uygulanmas?na ili?kin düzenlenecek tutanakta, faaliyetten men karar?n?n tarihi, sebebi ve süresi ile kapatma i?lemenin tarih ve saati belirtilir ve haz?r bulunanlar taraf?ndan imzalan?r. Haz?r bulunanlar?n imzadan kaç?nmas? halinde bu durum tutanakta belirtilir. Bu maddede yaz?l? fiiller sebebiyle bir y?l içinde üç defa faaliyetten men edilen lokallerin izin belgeleri, mülki idare amirince iptal edilir. Lokalden yararlanacak üyelere, dernek üyeli?ine kabul karar?n?n tarih ve say?s? ile dernek ba?kan?n?n imzas? bulunan lokal kimlik kart? verilir. Üyeler lokalde bulunduklar? sürece bu kimli?i üzerlerinde ta??mak ve denetimler s?ras?nda bu kart? göstermek zorundad?rlar. Lokal açma ve i?letme belgesi düzenlendikten sonra onbe? gün içinde sivil toplumla ili?kiler birimlerince; kolluk amirli?i, belediye, alkollü içki kullan?lmas?na izin verilenler için tekel idaresi, çevre müdürlükleri ile derne?in ba?l? bulundu?u vergi dairesine lokalin aç?ld??? bildirilir. Kolluk kuvvetleri bu bilgilere istinaden izinsiz aç?lan lokalleri men eder. Ba?vuru belgeleri ve inceleme sonuçlar? olumlu olan derneklere, mülki idare amirince lokal açma ve i?letme izni verilir.